De beiden Künnigeskinner

Vergleich der Fassungen von 1815 und 1819

Dies ist ein automatisierter Vergleich der 1. Fassung von 1815 des Märchens "De beiden Künnigeskinner" (KHM 113) aus dem ersten Band der Kinder- und Hausmärchen der Brüder Grimm mit der 2. Fassung von 1819.

Et was mol en Künig west, de hattdde en kleinen Jungen kregen, in den sin Teiken (Zeichen) hadde stahn, he sull von einen Hirsch ümmebracht weren, wenn he sestein Johr alt wäre. Ase he nu so wit anewassen was, do gingen de Jägers mol mit ünne up de Jagd. In den Holte [1], da kümmt de Künigssohn bie de anneren denne, (von den andern weg), up ein mol süht he da ein grooten Hirsch, den wull he scheiten, he kunn en awerst nig dreppen; up’t lest is de Hirsch so lange für ünne herut laupen, bis gans ut den Holte; da steiht da up einmol so ein grot lank Mann stad des Hirsches, de segd: »nu dat is gut, dat ik dik hewe, schon 6 paar gleserne Schlitschau hinner die caput jaget, un hewe dik nig kriegen könnt.« Da nümmet he ün mit sik un schlippet em dur ein grot Water bis für en grot Künigsschlott, da mut he mit an’n Disk un eten wat. Ase se tosammen wat geeten het, segd de Künig: »ik hewe drei Döchter, bie der ölesten mußt du en Nacht waken, von des Obends niegen Uhr bis Morgen sesse, un ik kumme jedesmol, wenn de Klocke schlätt, sülwens un rope. Un wenne mie dann immer Antwort givst, so salst du se tor Fruen hewen.« Ase do die jungen Lude up de Schlopkammer kämen, da stehund der en steinern Christoffel, da segd de Künigsdochter to emme: »um niegen Uhr kummet min Teite (Vater), alle Stunne bis et dreie schlätt, wenn he froget, so giwet gi em Antwort statt des Künigssohns,« da nickede de steinerne Christoffel mit den Koppe gans schwinne und dann jümmer langsamer, bis he to leste wier stille staund. Den anneren Morgen, da segd de Künig to emme: »du hest dine Sacken gut macket, awerst mine TDochter kann ik nig hergiewen, du möstest dann tin Nachte bie de tweiten wacken, dann will ik mie mal drup bedenken, ob du mine ölleste Dochter tor Frugge hewen kannst; awerst ik kumme olle Stunne sülwenst, un wenn ik die rope, so antworte mie, un wenn ik die rope un du antwortest nig, so soll fleiten din Blaud für mie.« Un da gengen de beiden up de Schlopkammer, da stahnd da noch en gröteren steineren Christoffel, dato seg de Künigsdochter: »wenn min Teite frögt, so antworte du,« da nickede de grote steinerne Christoffel wier mit den Koppe gans schwinne un dann jümmer langsamer, bis he to leste wier stille stund. Un de Künigssohn legte sik up den Dörsüll (Thürschwelle), legte de Hand unner den Kopp un schläpt inne. Den anneren Morgen seh de Künig to ünne: »du hast dine Sacken twaren gut macket, awerst mine Dochter kann ik nig hergiewen, du möstetst süs bie der jungesten Künigsdochter en Nacht wacken, dann will ik mie bedenken, ob du mine tweide Dochter tor Frugge hewen kannst; awerst ik kumme alle Stunne sülwenst, un wenn ik rope, so antworte mie, un wenn ik die rope un du antwortest nig, so soll fleiten dein Blaud für mie.« Da gingen se vwier tohope (zusammen) up ehre Schlopkammer, da was da noch en viel grötern un viel längern Christoffel, ase bie de twei ersten; dato segde de Künigsdochter: »wenn min Teite röppet, so antworte du,« da nickede de grote lange steinerne Christoffel wohl ene halwe Stunne mit den Koppe, bis de Kopp tolest wier stille stehund. Un de Künigssohn legte sik up de Dörsül und schläp inne. Den annern Morgen da segd de Künig: »du hast twaren gut wacket, awerst ik kann die noch mine Dochter nig giewen, ik hewe so en groten Waldl, wenn du mie den von hüte Morgen seßsse bis tin Morgen afhoggest, so will ik mie drup bedenken.« Da dehe (that d. i. gab) he ünne en gleserne AExten [1], en gläsernen Kiel un en gleserne Holt-Hacke midde. Wie he in dat Holt kummen is, da hoggete she einmal to, da was de AExte [2] entwei, da nam he den Kiel un schlett einmal mit de Holt-Hacke daruppe, da is et so kurt un so klein ase Grutt (Sand). Da was he so bedröwet und glövte, nu möste he sterwen, un he geit sitten un grient (weinte). Asset nu Middag is, da segd de Künig: »eine von juck Mäken mott ünne wat to etten bringen.« – »Nee, segged de beiden öllesten, wie willt ün nicks bringen, wo he dat leste bie wacket het, de kann ün auck wat bringen.« Da mutt de jungesten weg un bringen ünne wat to etten. Ase in den Walle kummet, da frägt se ün, wie et ünne ginge? O, sehe he, et ginge ün gans schlechte. Do sehe se, he sull herkummen und etten erst en bitken:; nee, seh he, dat künne he nig, he möste jo doch sterwen, etten wull he nig mehr. Do gav se ünne so viel gute Woore, he möchte et doch versöken:; do kümmt he un ett wat. Ase he wat getten hetten her, do sehe se: »ichk will die eest en bitken lusen, dann werst du annerst to Sinnen.« Do se ün luset, do wettrd he so möhe un schlöppet in, un do nuümmet se ehren Doock un binnet en Knupp do in und schlätt ün drei mol up de Eere un segd: » Arweggers herut!« Do würen glick so viele Eerdmänneken herfurkummen iun hadden froget, wat de Künigsdochter befelde. Do seh se: »in Tied von drei Stunnen mutt de groote Wall afhoggen un olle dat Holt in Höpen settet sien.« Do gingen de Eerdmännekens herum un boen ehre ganse Verwanschap up, dat se ehnen an de Arweit helpen sullen. Do fingen se glick an un ase de drei Stunne ümme würen, do is alles to Enne n class="c">(zu Ende) [3] west; un do keimen se wier to der Künigsdochter un sehen’t ehr. Do nümmet se wier ehren witten Doock un segd: » Arweggers nah Hus!« Do siet se olle wier weege west. Do de Köünigssuhn upwacket, do wettrd he so frau, do segd se: »wenn et nu sesse schloen het, so kumme nach Hus!« Dat het he auk bevolget un do frägt de Künig: »hest du den wWall aawe?« »Ja« segd de Künigssuhn. Ase se do an en Diske sittet, do seh de Künig: »ik kann die nau mine Dochter nie tor Frugge giewen,« he möste eest nau wat umme se dohen. Do frägt he, wat dat den sien sulle? »Ik hewe so en grot Dieck, seh de Künig, do most du den annern Morgen hönne, un most en utschloen, dat he so blank is, ase en Spegel, un et müttet von ollerhand Füiske dorinne sien.« Den anneren Morgen do gav ünne de Künig ene gleserne Schute (Schüppe) un segd: »umme sess Uher mot de Dieck ferig sien.« Do geit he weg, ase he do bie den Dieck kummet, do stecket he mit de Schute in de Muhe (Moor, Sumpf), do brack se af; do strecket he mit de Hacken in de Muhe un et was wier caput. Do wert he gans bedröwet. Den Middag brachte de juüngeste Dochter ünne wat to etten, do frägt se, wo et ünne ginge? Do seh de Künigssuhn, et ginge ünne gans schlechte, he sull sienen Kopp wohl mißen mutten:; »dat Geschirr is mie wier klein gohen.« – »O, seh se, he sull kummen un etten eest wat,« dann west du anneren Sinnes.« »Nee, segde he, etten kunn he nig, he wer gar to bedröwet,« do givt se uünne viel gudde Woore, bis he kummet un ett wat. Do luset se ünn wier, un he schloppet in, se nümmet von niggen en Doock, schlett en Knupp do inne, un kloppet mit den Knuppe dreimol up de Eere un segd: »Arweggers herut!« da kummt glick so viele Eerdmännekens un froget olle, wat ehr Begeren wär? »In Tied von tdrei Stunne mofsten se den Diek gans utschloen hewen un he möste so blank sien, dat man sik inne speigelen künne, un von ollerhand Fiske mosten dorinne sien.« Do gingen de Eerdmännekens hünn un boen ehre Verwanschap up, dat se ünnen helpen sullen; un et is auck in twei Stunnen ferrig west. Do kummet se wier un sehget: »wie hät dohen, so us befolen is.« Do nümmet de Künigsdochter den Doock un schlett wier dremol up de Eere un segd: »Arweggers to Hues!« do siet se olle wier weg. Ase do de Künigssuohn upwecket, do is de Dieck ferrig. Do geit de Künigsdochter auck weg und segd, wenn et sesse wär, dann sull he nach Hus kummen; ase he do nah Huss kummet, do frägt de Künig: »hes du den Dieck ferrig?« »Jo,« seh de Künigssuhn. »Dat wer schöne.« Do se do wier to Diske seiten, do seh de Künig: »du hast den Dieck twaren ferrig, awerst ik kann die mine Dochter noch nie giewen, du most eerst nau eins dohen.« – »Wat is dat den?« frögte de Künigssuhn. »He hedde so en grot Berg, do würen luter Dorenbuske anne, de mosten olle afhoggen weren, un bowen up moste he en grot Schlott buggen, dat moste so wacker sien, ase’t nu en Menske denken kunne, un olle Ingedömse, de in den Schlott gehorden, de mösten der olle inne sien.« Do he nu den annern Morgen up steit, do gav ünne de Künig en gleseren Exen un en gleseren Boren mie, et mott awerst um sess Uhr ferrig sien. Do he an den eersten Dorenbuske mit de Erxe an hogget, do ging se so kurt un so klein, dat de Stücker rund um ünne herfloen un de Boren kunn he auck nig brucken. Do war he gans bedröwet un toffte (wartete) up sine Leiweste, op de nie keime un ünn ut der Naud hülpe. Ase’t do Middag is, do kummet se und brinegt wat to etten, do geit he ehr in de Möte (entgegen) un vertellt ehr olles, un ett wat, un lett sik von ehr lusen, un schloppet in. Do nümmet se wier den Knupp un schlett domit up de Eere un segd: »Arweggers herut!« Do kummet wier so viel Eerdmännekens un froget, wat ehr Begeren wür? Do seh se: »in Tied von drei Stunnen müttet ju de gansen Busk afhoggen un bowen uppe den Berge, do mot en Schlott stoahen, dat mot so wacker sien, ase’t nu ener denken kann un olle Ingedömse muttet do inne sien.« Do ginge se hünne un boen ehre Verwanschap up, dat se helpen sullen, un ase de Tied umme was, do was alles ferrig. Do kümmet se to der Künigsdochter, un segget dat, un de Künigsdochter nümmet den Doock und schlett dreimol domit up de Eere und segd: »Arweggers to Hues!« Do siet se glick olle wier weg west. Do nu de Künigssuhn upwecket un olles soh, do was he so frau, ase en Vugel in der Luft. Do et do sesse schloen hadde, do gingen se tohaupe nah Hues. Do segd de Künig: »is dat Schlott auck ferrig?« »Jo,« seh de Künigssuhn. Ase do to Diske sittet, do segd de Künig: »mine jungeste Dochter kann ik nie giewen, befur de twei öllesten frigget het.« Do wor de Kuünigssuhn un de Künigsdochter gans bedröwet, un de Künigssuhn wuste sik gar nig to bergen (helfen). – Do kummet he mol bie Nachte to der Künigsdochter un löppet dermit furt. Ase do en bitken wegsiet, do kicket de Dochter mol umme un sicht ehren Vader hinner sik: »o, seh se, wo sull wie dat macken? min Vader is hinner us, un will us ummeholen, ik will die grade to’n Dörenbusk macken un mie tor Rose un ik will mie ümmer midden in den Busk waaren (schützen).« Ase do de Vader an de Stelle kummet, do steit do en Dörenbusk un ene Rose, do anne; do will he de Rose afbrecken, do kummet de Dören un stecket ün in de Finger, dat he wier nah Hues gehen mut. Do fräögt sine Frugge, worumme he se nig hedde middebrocht? do seh he, he wür der bald bie west, awerst he hedde se uppen mol ut den Gesichte verlohren, un do hedde do en Dörenbusk un ene Rose stohen. Do seh de Künigin: »heddest du ment (nur) de Rose afbrocken, de Busk hedde sullen wohl kummen.« Do geit he wier weg un will de Rose herholen. Unnerdes waren awerst de beiden schon wiet öwer Feld un de Künig löppet der hinner her. Do kiket sik de Dochter wier umme un seiht ehren Vader kummen, do seh se: »o, wo sull wie et nu macken? ik will die grade tor Kerke macken un mie tom Pastoer; do will ik up de Kanzel stohn un priedigen.« Ase do de Künig an de Stelle kummet, do steiht do ene Kerke un up de Kanzel is en Pastoer un priediget, do hort he de Priedig to un geit wier nah Hues. Do frägt de Küniginne, worumme he se nig midde brocht hedde, do segd he: »nee, ik hewe se so lange nachlaupen, und as ik glovte, ik wer der bold bie, do steit do en Kerke un up de Kanzel en Pastoer, de priedigte.« »Du heddest sullen ment den Pastoer bringen, seh de Fru, de Kerke hedde sullen wohl kummen; dat ik die auck (wenn ich gleich dich), schicke, dat kann nig mehr helpen, ik mut sulwenst hünne gehen.« Ase se do ene Wiele wege is, un de beiden von Fferen süt, do kicket sik de Künigsdochter umme un süht ehre Moder kummen un segd: »nu sie, wie unglücksk! nu kümmet miene Moder sulwenst, ik will die grade tom Dieck macken un mie tom Fisk.« Do de Moder up de Stelle kummet, do is do en grot Dieck un in de Midde sprank en Fisk herumme un kuckte mit den Kopp ut den Water un was gans lustig. Do wull se geren den Fisk krigen, awerst se kunn ün gar nig fangen. Do wettrd se gans böse un drinket den gansen Dieck ut, dat se den Fisk kriegen will, awerst do wettrd se so üwel, dat se sik spiggen mott un spigget den gansen Dieck wier ut. Do seh se: »ik sehe do wohl, dat et olle nig mehr helpen kann; sei mogten nu wier to ehr kummen.« Do gohet se dann auck wier hünne, un de Küniginne givt de Dochter drei Wallnütte un segd: »do kannst du die mit helpen, wenn du in dine högste Naud bist.« Un do gingen de jungen Luüde wier tohaupe weg. Do se do wohl tein Stunne gohen hadden, do kummet se an dat Schlott, wovon de Künigssuhn was, un dobie was en Dorp. Ase se do anne keimen, do segd de Künigssuhn: »blief hie, mine Leiweste, ik will eest up dat Schlott gohen un dann will ik mit den Wagen un Bedeinten kummen un will die afholen.« Ase he do up dat Schlott kummet, do wertd se olle so frau, dat se den Künigssuhn nu wier hett; do vertellt he, he hedde ene Brut un de wür ijetzt in den Dorvpe, se wullen mit den Wagen hintrecken un se holen. Do spannt se auck glick an un viele Bedeinten setten sik up den Wagen. Ase do de Künigssuhn instiegen wull, do gab ün sine Moder en Kus, do hadde he alles vergeten, wat schehen was un auck wat he dohen will; do befal de Moder, se sullen wier utspannen un do gingen se olle wier in’t Hues. Dat Mäken awerst sitt im Dorpe un luert un luert un meint, he sull se afholen, et kummet awerst keiner. Do vermaiet (vermiethet) sik de Künigsdochter in de Muhle, de hoerde bie dat Schlott, do moste se olle Nohmiddage bie den Water sitten un Stunze schüren (Gefäße reinigen). Do kummet de Küniginne mol von den Schlotte gegohen un gohet an den Water spatzeiern un seihet dat wackere Mäken do sitten, do segd se: »wat is dat fur en wacker Mäken! wat geföllet mie dat gut!« Doa kiket se et olle an, awerst keen Menske hadde et kand. Do geit wohl ene lange Tied vorbie, dat dat Mäken eerlick un getrugge dbie den Müller deint. Unnerdes hadde de Küniginne ene Frugge fur ehren Suhn socht, de is gans feren ut der Weld west. Ase da de Brut ankümmet, do söllt se glik tohaupe giewen weeren. Et laupet so viele Lude tosamen, de dat alle seihen willt, do segd dat Maäken to den Müller, he mögte ehr doch auck Verlöv giewen. Do seh de Müller: »goh menten hünne.« Ase’t do weg will, do macket et ene van den drei Wallnütten up, do legt do so en wacker Kleid inne, dat trecket et an un gink domie in de Kerke gigen den Altor stohen; up enmol kummt de Brut un de Bruüme (Bräutigam) un settet sik für den Altor, un ase de Pastor se da insegnen wull, do kiket sik de Brut van der halwe (seitwärts), un süht et do stohen, do steit se wier up un segd, se wull sik nie giewen loten, bis se auck so en wacker Kleid hädde, ase de Dame. Da gingen se wier nah Hues un läten de Dame froen, ob se et dat Kleid wohl verkosfte. Nee, verkaupen dau se’t nig, awerst verdeinen, dat mögte wohl sien. Do frogten se ehr, wat se denn dohen sullen? Dao segd se, wenn se van Nachte fur dat Dohr van den Künigssuhn schlapen doffte, dann wull se et wohl dohen. Do seget se: »jo, dat sull se menten dohen.« Do muttet de Bedeinten den Künigssuhn en Schlopdrunk ingiewen un do legt se sik up den Süll un guünselt (winselt) de heile Nacht: »se hädde den Wall fur ün afhoggen loten, se hädde den Dieck fur ün utschloen, se hädde dat Schlott fur ün bugget, se hädde ünne to’n Dörenbusk macket, dann wier tor Kerke un tolest tom Dieck un he hädde se so geschwinne vergeten.« De Künigssuhn hadde nicks davon hört, de Bedeinten awerst wuüren upwacket, un hadden tolustert, un hadden nie wust, wat et sull beddüen. Den anneren Morgen, ase se upstohen würen, do trock de Brut dat Kleid an un fort mit den Bruümen nah der Kerke; ünnerdes macket dat wackere Mäken de tweide Wallnutt up, un do is nau en schöner Kleid inne, dat tuhüt et wier an un geit domie in de Kerke gigen den Altor stohen, do geit et dann ewen, wie dat vürge mol. Un dat Mäken liegt wier en Nacht sfur den Süll, de nah des Künigssuhns Stobe geit, un de Bedeinten süllt ün wier en Schlopdrunk ingiewen; de Bedeinten kummet awerst un giewet ünne wat to wacken, domie legt he sik to Bedde un de Müllersmaged fur den Dörsüll guünselt wier so viel un segd, wat se dohen hädde. Dat hört olle de Künigssuhn un wettrd gans bedröwet un et sföllt ünne olle wier bie, wat vergangen was, do will he nah ehr gohen, awerst sine Moder hadde de Dör toschlotten. Den annern Morgen awerst ging he glies to siner Leiwesten un vertellte ehr olles, wie et mit ünne togangen wer, un se mögte ünne doch nig beuse sin, dat he se so lange vergetten hädde. Do macket de Künigsdochter de dridde Wallnutt up, do is nau en viel wacker Kleid inne, dat trecket se an un fört mit ehren Brumen nah de Kerke, un do keimen so viele Kinner, de geiwen ünne Blomen, un hellen ünne bunte Bänner fur de Föte, un se leiten sik insegenen un hellen ene lustige Hochtied; awerst de falske Moder un Brut mosten weg. Un we dat lest vertellt het, den is de Mund noch wärm.


Weitere Vergleiche von "De beiden Künnigeskinner"