Van den Machandelboom

Dat is nu all lang her, woll twee dusend Joor, do was daar een riik Mann, de hadde eene schöne frame Fru, un se hadden sick beede seehr leef, hadden averst keene Kinner, se wünschten sick averst seer welke, un de Fru bedt’ so veel dorum Dag un Nacht, man se kregen keen un kregen keen. Vör eeren Huse was een Hoff, darup stund een Machandelboom, ünner den stund de Fru eens in’n Winter, und schellt sick eenen Appel;: un as se sick den Appel so schellt, so sneet se sick in’n Finger, un dat Blood feel in den Snee. – »Ach!,« sed de Fru, un süft so recht hoch up, un sach dat Blood för sick an, un was so recht wehmödig, »hadd ick doch een Kind so rood as Blood un so witt as Snee!« – uUn as se dat sed, so wurd eer so recht fröhlich to Moode, eer was recht, as sull dat wat warden. Daar gieng se to den Huse, un gieng een Maand hen, de Snee vörgieng, un twee Maand, daar was dat grön, un dree Maand, daar kemen de Blömer ut de Eerde, un veer Maand, daar drungen sick alle Bömer in dat Holt, un de grönen Twige weeren all in een anner wussen;: daar sungen de Väögelkens, dat dat ganze Holt schallt, un de Bleujten felen van de Bömer, daar was de fsyfste Maand weg, un se stund ünner den Machandelboom, de rook so schön;: do sprung eer dat Hart vör Freuden, un se feel up eere Knee, un kunde sick nich laten, un as de söste Maand vörbyi was, daar wurden de Früchte dick un stark, do wurd se ganzs still, un de söwende Maand, do greep se na de Machandelbeeren, un att se so nidsch, do wurd se trurig un krank;: daar gieng de achte Maand hen, und se reep eeren Mann, un weende un sed: »wenn ick starve, so begrave myi ünner den Machandelboom!.« dDo wurde se ganzs getrost un freute sick, bet de neegte Maand vörbyi was, daar kreeg se een Kind, so witt as Snee un so rood as Blood;: un as se dat sach, [1] so freute se sick so, dat se sturv.

Daar begroof eer Maann se ünner den Machandelboom, un he fung an to weenen so seer; eene Tyiid lang, do wurd dat wat sachter, un daar he noch wat weend hadd, do heel he up, un noch eene Tyiid, do nam he sick wedder eene Fru.

Mit de tweete Fru kreeg he eene Dochter, dat Kind averst van de eerste Fru was een lüttje Sön, un was so rood as Blood un so witt as Snee. Wenn de Fru eere Dochter so ansach, so had se se so leef, averst denn sach se den lüttjen Jung an, un dat gieng eer so dorch’t Hart, und eer dücht, as stund he eer allerwegen in’n Weg, un dacht denn man ümmer, wo se eer Dochter all dat Vörmögent towenden wull;: un de Böse gav eer dat in, dat se denn lüttjen Jung ganz gram wurd, un stöd em herüm van een Ek in de anner, un buft em hier un knuft em daar, so dat dat arme Kind ümmer in Angst was; wenn he denn ut de School kam, so hadd he keene ruhige Stede.

Eens was de Fru up de Kamer gaan, do kamm de lüttje Dochter ook herup un sed: »Moder, giv myi eenen Appel!.« »Ja, myin Kind,« sed de Fru, un gav eer eenen schönen Appel uut de Kist; de Kist averst had eenen groten swaaren Deckel mit een groot schaarp yiisern Slott. »Moder,« sed de lüttje Dochter, »schall Broder nich ook eenen hebben?« Dat vördrot de Fru, doch sed se: »ja, wenn he ut de School kümmt;.« uUn as se ut dat Finster gewaar wurde, dat he kamm, so was dat recht, as wenn de Böse över eer kamm, un se grapst to, un nam eerer Dochter den Appel wedder weg, un sed: »du sast nich eer eenen hebben, as Broder.« Daar smeet se den Appel in de Kist, un maakt de Kist to.« Daar kamm de lüttje Jung in de Dör, daar gav eer de Böse in, dat se früntlich to em sed: »myiin Sön, wist du eenen Appel hebben?« und sach em so hastig an. »Moder, sed de lüttje Jung, wat sühst du greäsig ut! ja, giv myi eenen Appel.« Daar was eer, as sull se em toriden:; »kumm mit my,i« sed se, un maakt den Deckel up, »haal dyi eenen Appel herut,.« uUnd [1] as sick de lütt Jung henin bückt, so reet eer de Böse: bratsch, – sloog se den Deckel to, dat de Kop af floog un ünner de rooden Appel feel. Daar äverleep eer dat in de Angst, un dacht: »kund ick dat van myi bringen.« Daar gieng se baben na eere Stuve na eeren Draagkasten, und haalt ut de bdävelste Schuuflade eenen witten Dook, un sett den Kopp wedder up den Hals, un bund den Halsdook so um, dat man niks seen kund, un sett em vör de Dör up eenen Stool, un gav em den Appel in de Hand.

Daar kamm daarna Marleenken to eere Moder in de Köke, de stund byi den Füür un had eenen Pott mit heet Water för sick, den rüürt se ümmer um;. »Moder,« sed Marleenken, Broder sitt vör de Döör, un süüt ganz witt ut, und hed eenen Appel in de Hand,: ick hev em beden, he sull myi den Appel geven, averst he antwoord myi nich, da wurd myi ganzs gruulig.« »Ga nochmal hen,« sed de Moder, »un wenn he dyi nicht antwoorden will, so giv em eens an de Ooren!.« Daar gieng Marleenken hen un sed: »Broder, giv myi den Appel!,« averst he sweeg still,. dDaar gav se em eens up de Ooren, daar feel de Kopp herünn, daräöver veörschrak se sick, un fung an to weenen un to raaren, un leep to eere Moder un sed: »ach, Moder, ick hebb minen Brouder den Kopp afslagen!,« un weend un weend, un wull sick nich tofreden geven;. »Marleenken,« sed de Moder, »wat hest du daan! – averst swig man still, dat et keen Minsch markt, dat is nu doch nich to ännern; wi willen em in Suur kaaken.« Daar nam de Moder den lüttjen Jungen, un hackt em in Stücken, ded de in den Pott, und kaakt em in Suur; Marleenken averst stund daarbyi un weend un weend, un de Traanen feelen all in den Pott, un se bruukten gar keen Soalt.

Daar kamm de Vader to Huus, un sett sick to Disch un sed: »wo is denn miin Sön?« Daar drog de Mooder eene groote, groote Schöttel op mit swart Suur, un Marleenken weend, un kund sick nicht hollen. Da sedd de Vader wedder: »wo is denn miin Sön?« »Ach,« sed de Moder, »he is över Land gaan, na Mütten eer groot Oem, he wull daar wat bliven.« – »Wat deit he denn daar? un hed myi nich mal Adjüs segd?« – »O, he wulld geern hen, un bed myi, ob he daar woll sös Weken bliven kunn, he is jo woll daar uphaben.« – »Ach,« sed de Mann, »myi is so recht trurig, dat is doch nich recht, he had myi doch Adjüs seggen schullt.« Mit des fung he an to eeten, un sed: »Marleenken, wat weenst du? Broder ward woll wedder kamen.« – »Ach, Fru,« sed he do, »wat smeckt myi dat Eten schön,! giv myi meer!.« uUn je meer he at, je meer wuld he hebben, und sed: »gevt myi meer, gyi söllt niks daaraf hebben, dat is as wenn dat all myiin weer,« un he att un att, un de Knaken smeet he all unner den Disch, bett he alles up had. Marleenken averst gieng hen na eere Commode, un namm uut de unnerste Schuuf eeren besten syiiden Dook, und haalt all de Beenken und Knaken ünner den Disch herut, un bund se in den syiiden Dook, un drog se vör de Döör, un weente eere blödigen Traanen;: daar legd se se unner den Machandelboom in dat gröne Gras, un as se se daar henlegd hadd, so was eer mit eenmal so recht licht, un weente nich meer. Doa fsung de Machandelboom an sick to bewegen, un de Twyiige deden sick ümmer so recht van eenanner, un denn wedder tohop, so recht, as wenn sick eener so recht fröit un mit de Hände so deit. Mit des, so gieng daar so’n Newel van den Boom, un recht in den Newel da brennt dat as Füür, un ut dat Füür daar flog so’n schönen Vagel herut, de sung so herrlich, un flog hoch in de Luft, un as he weg was, do was de Machandelboom, as he vörheer west was, un de Dook mit de Knaken was weg,. – Marleenken averst was so recht licht un vergnögt, recht as wenn de Broder noch leeft,: daar gieng se wedder ganz lustig in dat Huus byi Disch, un att.

De Vagel averst floog weg, un sett’ sick up eenen Goldsmitt siin Huus, un fung an to singen:.

»Mmiin Moder de mi slacht’t, miin Vader de mi att, miin Swester, de Marleeniken, söcht alle miine Beeniken un bindt se in een syiiden Dook, legts unner den Machandelboom; kyiwitt, kyiwitt!, ach watt en schön Vagel bin ick!«

De Goldsmitt satt in sine Warkstede, un maakt eene goldne Kede, daar hörd he den Vagel, de up siin Dack satt un sung, un dat dünkt em so schön;. dDaar stund he up, un as he äver den Süll gieng, so vörloor he eenen Tüffel,; he gieng aver so recht midden up de Strate, eenen Tüffel un een Sock an, siin Schortfell had he vör, un in de een Hand had he de golden Kede, un in de anner de Tang,: un de Sünn schiint so hell up de Strate;. dDaar gieng he recht so staan, un sach den Vagel an: »Vagel,« segd he do, »wo schön kannst du singen, sing myi dat Stük nochmal.« – »Nee,« segd de Vagel, »tweemal sing ick nich umsünst, giv myi de golden Kede, so wil ick di et nochmal singen.« »Da,« segd de Goldsmitt, »hest du de golden Kede, nu sing myi dat nochmal.« Daar kam de Vagel, un nam de golden Ked so in de rechte Krall, un gieng vör den Goldsmitt sitten, un sung:

»Mmiin Moder de mi slacht’t, miin Vader de mi att, miin Swester, de Marleeniken, söcht alle miine Beeniken un bindt se in een syiiden Dook, legts unner den Machandelboom; kyiwitt, kyiwitt!, ach watt een schön Vagel bin ick!«

Daar flog de Vagel weg na eenen Schooster, un sett sick up den siin Dack, und sung:

»Mmiin Moder de mi slacht’t, miin Vader de mit att, miin Swester, de Marleeniken, söcht alle miine Beeniken un bindt se in een syiiden Dook, legts unner den Machandelboom; kyiwitt, kyiwitt!, ach watt een schön Vagel bin ick!«

De Schooster hörd dat, un leep vör siin Döör, in Hemdsarmel, un sach nach siin Dack, un must de Hand vör de Oogen holln, dat de Sünn em nich blendt:. »Vagel,« segd he, »wat kanst du schön singen!« Daar reep he in siin Döör herin: »Fru, kumm mal herut, daar is een Vagel, sü mal den Vagel, de kann mal schön singen;.« dDaar reep he siin Dochter un Kinner un Gesellen, Jung un Magd, un keemen all up de Straat, un segen den Vagel an, wo schön he was, un he hadd so recht roode un gröne Feddern, un um den Hals was dat, as luter Gold, un de Oogen blinkten em in Kopp, as Steern. »Vagel,« sed de Schooster, »nu sing myi dat Stük nochmal.« »Nee,« segd de Vagel, »tweemal sing ick nich umsünst, du möst myi wat schenken.« »Fru,« sedd de Mann, »ga nan de Dön-böhn up den bövelsten Boord, doa staan een paar roode Scho, de bring herunn;.« dDaar gieng de Fru hen, un haalt de Scho. »Da Vagel,« sed de Mann, »nu sing myi dat Stük nochmal,.« dDaar kamm de Vagel, un namm de Scho in de linke Klau, und flog wedder up dat Dack, un sung:

»Mmiin Moder de mi slacht’t, miin Vader de mi att, miin Swester, de Marleeniken, söcht alle miine Beeniken, un bindt se in een syiiden Dook, legts unner den Machandelboom;, kyiwitt, kyiwitt!, ach watt een schön Vagel bin ick!«

Un as he utsungen hadd, so floog he weg,; de Kede hadd he in de rechte un de Scho in de linke Klau;. uUn he floog wyiit weg na eene Mähl, un de Mähl gieng klippe klappe, – klippe klappe, – klippe klappe: – un in de Mähl daar seeten twintig Mählenburschen, de haugten eenen Steen und hackten hick hack, – hick hack, – hick hack, un de Mähl gieng klippe klappe, – klippe klappe, – klippe klappe. Daar gieng de Vagel up eenen Lindenboom sitten, de vör de Mähl stund, un sung:

»Mmiin mModer de mi slacht’t,«

do hörte een up,;

»miin Vader de mi att,«

do hörten noch twee up, un hörten dat:;

»miin Swester, de Marleeniken,«

do hörten wedder veer up,;

»söcht alle miine Beeniken, un bindt se in een syiiden Dook,«

nun hackten noch man acht;

»legts unner«

nu noch man fyife;

»den Machandelboom;«

nu noch man een;

»kyiwitt, kyiwitt!, ach watt een schön Vagel bin ick!«

daar heel de lezste ook up, un hadd dat lezste noch hörd. »Vagel, segd he, wat singst du schön, laat myi dat ook hören, sing myi dat nochmal!.« »Nee,« segd de Vagel, »tweemal sing ick nich umsünst, giv myi den Mählensteen, so will ick dat nochmal singen.« – »Ja,« segd he, »wenn he myi alleen hörd, so sust du em hebben.« – »Ja,« seden de annern, »wenn he nochmal singt, so sall he em hebben;.« dDaar kamm de Vagel herün, un de Möllers faat’n all twintig mit Bööm an, un böörten den Steen up, hu uh uhp, hu uh iuhp!, – hu uuh uhp!, daar stack de Vagel den Hals döör dat Lock, un nam em üm as eenen Kragen, un floog wedder up den Boom, un sung:

»Mmiin Moder de mi slacht’t, miin Vader de mi att, miin Swester, de Marleeniken, söcht alle miine Beeniken, un bindt se in een syiiden Dook, legts unner den Machandelboom; kyiwitt, kyiwitt! ach watt een schön Vagel bin ick!«

uUn as he dat utsungen hadd, da ded he de Flünk van eenanner, un had in de rechte Klau de Kede, un in de linke de Scho, un üm den Hals den Mählensteen, und floog wiit weg na siines Vaders Huus. –

In de Stuve satt de Vader, de Moder, un Marleenken byi Disch, un de Vader segd: »ach wat waart myi licht, myi is recht so good to Mode.« – »Nee!,« segd de Moder, »myi is so angst, so recht, as wenn een swaar Gewitter kümmt;.« Marleenken averst satt un weend un weend. Daar kamm de Vagel anflogen, un as he sick up dat Dack sett, – »ach!,« segd de Vader, »myi is so recht früdig, un de Sünn schiint buten so schön, myi is recht as süll ick eenen ollen Bekannten wedder seen!.« – »Nee,« segd de Fru, »myi is so angst, de Teene klappern myi, un dat is myi as Füür in de Adern, un se reet sick eer Liifsken up un so meer;: averst Marleenken satt in een Eck un weende, un had eeren Platen vor de Oogen, un weende den Platen gans messnatt. Daar sett sickh de Vagel up den Machandelboom, un sung:

»Mmiin Moder de mi slacht’t,«

dDaar heel de Moder de Ooren to, un kneep de Oogen to, un wold nich seen un hören, aver dat bruuste eer in de Ooren, as de allerstarkst Storm, un de Oogen brennten eer un zackten as Bliz:.

»miin Vader de mi att,«

»Ach Moder,« segd de Mann, »daar is een schön Vagel, de singt so herrlich, de Sünn schiint so warm, un dat rückt as luter Zinnemamen.«

»miin Swester, de Marleeniken,«

dDaar led Marleenken den Kopp up de Knee, un weende in eens weg,; de Mann averst segd: »ick ga herut, ick mut den Vagel dicht byi sehen;.« – »aAch, ga nich,« sed de Fru, »myi is, as bevt dat ganze Huus, un stünn in Flammen;.« aAver de Mann gieng herut, un sach den Vagel an:.

»söcht alle miine Beeniken, un bindt se in een syiiden Dook, legts unner den Machandelboom; kyiwitt, kyiwitt!, ach wat een schön Vagel bin ick!«

Mit des leett de Vagel de golden Kede fallen, un se feel den Mann jüst um den Hals, so recht hier herüm, dat se recht so schön past;. dDaar gieng he herin, un segd: »sü, wat is dat vör een schön Vagel, hett myi so ’ne schöne goldne Kede schenkt, un süht so schöne ut;.« dDe Fru aver was so angst, un feel langs in de Stuve hen, un de Mütz feel eer van den Kopp. – Daar sung de Vagel wedder:

»Mmiin Moder de mi slacht’t,«

»Ach, dat ick dusend Fuder unner de Eerde weer, dat ick dat nich hören sull!«

»miin Vader de mi att,«

dDaar feel de Fru vör dood nedder,

»miin Swester, der Marleeniken,«

»Ach,« sed Marleenken, »ick will ook herut gaan un seen, op de Vagel myi wat schenkt;.« dDaar gieng se herut,

»söcht alle miine Beeniken, un bindt se in een syiiden Dook,«.

dDaar smeet he eer de Scho herun;.

»legts unner den Machandelboom; kyiwitt, kyiwitt!, ach wat een schön Vagel bin ick!«

Daar was eer so licht un frölich, daar trucekt se de nien rooden Scho an, un danst un sprüung herinn;. »aAch,« segd se, »ick was so trurig as ick herut gieng, un nu is myi so licht, dat is mal een herlichen Vagel, het myi een Paar roode Scho schenkt!.« »Nee,« segd de Fru, un sprung up, un de Haar stunnen eer to Barge as Füürsflammen, »myi is, as sull de Werld unner gahn, ick wil ook herut, op mi lichter warden sull;.« uUn as se ut de Döör kamm, – bratsch! – smeet eer de Vagel den Mählensteen up den Kopp, dat se ganzs tomatscht. De Vader un Marleenken hörden dat, un giengen herut,: daar gieng een Damp un Flam un Füür up van de Steed, un as dat vorbyi was, da stund de lüttje Broder, un he namm siinen Vader un Marleenken bi de Hand, un weeren alle dree so recht vergnögt, un giengen in dat Huus byi Disch, un eeten.